[Góc nhìn Edison] Sự thay đổi của sách giáo khoa trong chương trình phổ thông 2018: đa dạng và phát triển tư duy sáng tạo của học sinh

Dựa trên chia sẻ của cô Lê Tuệ Minh – Chủ tịch Hội đồng Trường PTLC Edison, chương trình giáo dục phổ thông 2018 (gọi tắt là chương trình 2018) đã mang đến những thay đổi mang tính đột phá so với chương trình cũ năm 2006, đặc biệt trong vai trò, nội dung và cách thiết kế Sách Giáo khoa (SGK). Những thay đổi này không chỉ dừng ở việc cải tiến công cụ giảng dạy mà còn chuyển hướng từ việc truyền đạt kiến thức sang phát triển năng lực toàn diện cho học sinh. Dưới đây là những điểm nổi bật trong sự thay đổi này

TỪ MỘT BỘ SÁCH DUY NHẤT ĐẾN SỰ ĐA DẠNG VÀ LINH HOẠT

Trong chương trình 2006, SGK giữ vai trò trung tâm và duy nhất, là nguồn cung cấp kiến thức chính mà giáo viên và học sinh buộc phải tuân theo một cách cứng nhắc. Tuy nhiên, với chương trình 2018, SGK không còn là “bộ duy nhất” mà trở thành công cụ định hướng, hỗ trợ giáo viên và nhà trường tổ chức hoạt động dạy học. Sự đa dạng trong lựa chọn SGK đã mở ra không gian linh hoạt, cho phép các trường chủ động điều chỉnh nội dung và phương pháp giảng dạy phù hợp với điều kiện thực tế, nhưng vẫn hướng tới mục tiêu chung: phát triển năng lực học sinh.

CHUYỂN TỪ TRUYỀN ĐẠT KIẾN THỨC SANG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC

Một trong những thay đổi cốt lõi của chương trình 2018 là chuyển trọng tâm từ việc giáo viên truyền đạt kiến thức một chiều sang việc xây dựng năng lực giải quyết vấn đề và ứng dụng thực tế cho học sinh. Trước đây, học sinh thường thụ động tiếp nhận thông tin, ít có sự tương tác với giáo viên. Nay, SGK được thiết kế theo các chủ đề, bắt đầu từ kiến thức gốc, sau đó dẫn dắt học sinh đến việc vận dụng vào thực tiễn. Thời lượng bài học cũng linh hoạt hơn, tạo điều kiện để nhà trường tổ chức dạy học một cách sáng tạo và hiệu quả.

PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY ĐỔI MỚI: TƯƠNG TÁC VÀ SÁNG TẠO

Phương pháp giảng dạy theo chương trình mới không còn thụ động như trước. Giáo viên giờ đây đóng vai trò người hướng dẫn, tổ chức các hoạt động học tập đa dạng để học sinh tự khám phá, phản biện và tìm hiểu. SGK khuyến khích tính tương tác giữa giáo viên và học sinh, giữa học sinh với nhau, giúp các em phát triển tư duy, sáng tạo và khả năng tự học. Nếu như trước đây, đáp án trong sách chỉ có một và học sinh chỉ cần ghi nhớ, thì nay, kết cấu SGK linh hoạt hơn, cho phép học sinh tiếp cận vấn đề theo nhiều cách, tìm ra lời giải khác nhau, từ đó phát huy năng lực chủ động và tư duy độc lập.

ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN

SGK trong chương trình 2018 tích hợp nhiều gợi ý về tài liệu, phần mềm và website để học sinh và giáo viên tự tìm hiểu thêm ngoài sách. Điều này khuyến khích việc ứng dụng công nghệ thông tin vào học tập, giúp tối ưu hóa hiệu quả giảng dạy và mở rộng nguồn tài nguyên giáo dục. Các trường học nhờ đó có thể tận dụng các công cụ số để nâng cao chất lượng dạy học, phù hợp với xu thế hiện đại.

ĐÁNH GIÁ TOÀN DIỆN THAY VÌ CHỈ DỰA VÀO BÀI KIỂM TRA

Một điểm đổi mới quan trọng khác là cách kiểm tra, đánh giá. Thay vì chỉ dựa vào các bài kiểm tra định kỳ như chương trình 2006, chương trình 2018 định hướng đánh giá năng lực học sinh thông qua nhiều hình thức: quan sát, thuyết trình, sản phẩm học tập và thái độ học tập. Việc đánh giá này xuyên suốt quá trình học, phản ánh rõ nét năng lực thực sự của học sinh, giúp phụ huynh và xã hội dần quen với cách nhìn nhận kết quả học tập toàn diện hơn.

Sự thay đổi của SGK trong chương trình 2018 không chỉ là một bước cải tiến về hình thức mà còn là một cuộc cách mạng về tư duy giáo dục. Từ vai trò định hướng thay vì áp đặt, từ phát triển năng lực thay vì chỉ truyền đạt kiến thức, cùng với sự linh hoạt, sáng tạo và ứng dụng công nghệ, SGK đã trở thành cầu nối giúp học sinh chủ động học tập và phát triển toàn diện. Đây là nền tảng để thế hệ trẻ Việt Nam sẵn sàng đối mặt với những thách thức của thời đại mới, như mong muốn mà cô Lê Tuệ Minh đã nhấn mạnh trong chia sẻ của mình.