Chương trình giáo dục phổ thông 2018: Bước ngoặt từ truyền đạt kiến thức sang phát triển năng lực

Năm học 2024-2025 đánh dấu một cột mốc quan trọng khi các cấp học được học trọn vẹn Chương trình Giáo dục Phổ thông mới 2018. Trong buổi chia sẻ của cô Lê Tuệ Minh – Chủ tịch Hội đồng Trường PTLC Edison, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu những thay đổi mang tính nền tảng của chương trình này so với chương trình cũ năm 2006, cũng như ý nghĩa của sự chuyển đổi này đối với học sinh trong thời đại mới.

TỪ “HỌC CÁI GÌ” SANG “HỌC ĐỂ LÀM GÌ”

Theo cô Lê Tuệ Minh, điểm khác biệt lớn nhất của chương trình 2018 so với trước đây nằm ở mục tiêu cốt lõi: từ việc trang bị kiến thức cố định sang phát triển năng lực cho học sinh. Trước đây, học sinh thường chỉ tập trung vào việc học để thi, ghi nhớ một khối lượng kiến thức được khoanh vùng sẵn. Nhưng giờ đây, câu hỏi các em đặt ra không còn là “học cái gì” mà là “học để làm gì” và “học như thế nào”.

“Sự dịch chuyển này đã thay đổi căn bản cách học sinh nhìn nhận việc học,” cô Tuệ Minh nhấn mạnh. Thay vì chỉ tiếp thu lý thuyết, các em được khuyến khích sử dụng kiến thức để tư duy, giải quyết vấn đề thực tế, làm việc nhóm, sáng tạo và tạo ra những sản phẩm cụ thể. Điều này không chỉ thay đổi mục tiêu học tập mà còn làm mới toàn bộ cách thiết kế và triển khai chương trình giáo dục.

BA THAY ĐỔI NỔI BẬT CỦA CHƯƠNG TRÌNH 2018

Cô Lê Tuệ Minh đã chỉ ra ba điểm thay đổi quan trọng nhất của chương trình mới, giúp hình dung rõ hơn về sự khác biệt so với trước đây:

1. Chuyển từ cung cấp kiến thức sang phát triển năng lực

Trọng tâm của chương trình không còn là việc nhồi nhét kiến thức hay kỹ năng cố định mà hướng tới việc phát triển năng lực toàn diện cho học sinh. Các em được học cách ứng dụng kiến thức vào thực tế, giải quyết các bài toán đời sống, phối hợp với bạn bè và sáng tạo ra những giá trị mới. “Học không chỉ để biết, mà để làm được,” cô Minh chia sẻ.

2. Tích hợp liên môn và tính thực tiễn

Nếu như trước đây, mỗi môn học tồn tại độc lập như những “ốc đảo” riêng biệt, thì chương trình 2018 đã thiết kế theo hướng liên môn, tích hợp các môn học với nhau. Mục tiêu là giúp học sinh giải quyết những vấn đề thực tế thay vì chỉ học lý thuyết suông. “Mỗi môn học giờ đây đều đề cao tính ứng dụng, sáng tạo và cả định hướng nghề nghiệp sau này,” cô Tuệ Minh giải thích. Đồng thời, chương trình cũng khuyến khích khả năng tự học, tự khám phá của học sinh theo mục tiêu cá nhân.

3. Đánh giá năng lực thay vì kiểm tra kiến thức

Một thay đổi mang tính đột phá khác là cách kiểm tra, đánh giá. Thay vì chỉ tập trung vào lý thuyết và bài thi cuối kỳ như trước đây, chương trình mới đánh giá năng lực của học sinh xuyên suốt quá trình học tập. “Việc này không thể thay đổi ngay trong ngày một ngày hai, nhưng định hướng rõ ràng là vậy,” cô Tuệ Minh khẳng định. Học sinh được đánh giá qua nhiều hình thức: quan sát hoạt động trên lớp, thuyết trình, thảo luận, làm dự án nhóm, còn tự đánh giá bản thân và nhận phản hồi từ bạn bè cùng lớp. Điều này giúp nhìn nhận học sinh qua nhiều khía cạnh – từ phẩm chất, năng lực đến khả năng vận dụng thực tế.

TÁC ĐỘNG ĐẾN ĐỘNG LỰC HỌC TẬP CỦA HỌC SINH

Theo cô Lê Tuệ Minh, những thay đổi trên không chỉ làm mới cách dạy và học mà còn tác động trực tiếp đến động lực của học sinh. “Trước đây, mọi thứ dồn vào bài thi, nhưng giờ đây, kết quả học tập được đánh giá liên tục qua nhiều cách khác nhau. Điều này giúp các em tự điều chỉnh mục tiêu học tập, khám phá bản thân và phát triển năng lực cá nhân một cách tốt nhất,” cô nói.

Chính sự linh hoạt trong đánh giá đã thay đổi cách học sinh nhìn nhận việc học. Thay vì học để đối phó với một kỳ thi, các em học để hiểu, để làm và để phát triển chính mình. Đây cũng là tinh thần mà chương trình 2018 hướng tới: tạo ra những thế hệ học sinh chủ động, sáng tạo và sẵn sàng thích nghi với thế giới không ngừng biến đổi.

Nhìn lại những thay đổi của Chương trình Giáo dục Phổ thông 2018 qua chia sẻ của cô Lê Tuệ Minh, có thể thấy đây là một bước tiến lớn trong giáo dục Việt Nam. Từ mục tiêu học tập, cách thiết kế môn học cho đến phương pháp đánh giá, tất cả đều hướng tới việc phát triển năng lực toàn diện cho học sinh. “Chương trình mới đã được thể hiện rõ qua sách giáo khoa, phương pháp giảng dạy và cách kiểm tra đánh giá cụ thể,” cô Tuệ Minh khẳng định. Đây không chỉ là sự thay đổi về hình thức mà còn là một cuộc cách mạng về tư duy, mở ra cánh cửa để học sinh Việt Nam tự tin bước vào tương lai.